Stare Miasto w Gdańsku, położone na północ od bardziej znanego Głównego Miasta, pozostaje często niedoceniane przez odwiedzających miasto turystów. Tymczasem to właśnie tu bije najstarsze historyczne serce Gdańska, którego początki sięgają XIII wieku. To obszar o wyraźnie innym charakterze – mniej komercyjny, za to bogaty w relikty średniowiecznej zabudowy, świadectwa życia codziennego dawnych mieszkańców oraz pamiątki dramatycznych wydarzeń XX wieku.

W odróżnieniu od reprezentacyjnego Głównego Miasta, odbudowanego w stylu historyzującym po II wojnie światowej, Stare Miasto w Gdańsku oferuje wiele autentycznych, oryginalnych obiektów, które przetrwały zawieruchę wojenną lub zostały zrewitalizowane w duchu konserwatorskiej wierności. Znajdują się tu zarówno budowle sakralne, jak i obiekty użyteczności publicznej czy przemysłowej, które dokumentują rozwój Gdańska jako miasta hanzeatyckiego, ośrodka handlu i przemysłu, a także jako przestrzeni o szczególnym znaczeniu dla historii Polski.

W artykule przedstawiono pięć kluczowych obiektów Starego Miasta, które z punktu widzenia historycznego, architektonicznego i kulturowego zasługują na szczególną uwagę: Ratusz Staromiejski, Wielki Młyn, kościół św. Brygidy, kościół św. Katarzyny oraz Muzeum Poczty Polskiej. Każdy z tych zabytków reprezentuje inny wymiar dziejów Gdańska – od samorządności, przez działalność gospodarczą, religijność, po walkę o niepodległość i tożsamość narodową.

Ratusz Staromiejski

Ratusz, usytuowany przy ul. Korzennej, to wyjątkowy przykład architektury manieryzmu niderlandzkiego. Wzniesiony w latach 1587–1595 z funduszy Rady Starego Miasta, zaprojektowany przez Antoniego van Obberghena, zastąpił wcześniejsze, grożące zawaleniem gotyckie budynki z XIV–XV wieku. Wyróżnia się ceglano-kamiennymi detalami, licznymi wieżyczkami i dwukondygnacyjnymi piwnicami – w tym kiedyś składowiskiem piwa warzonego przez wybitnego astronoma Jana Heweliusza. Wnętrza zachowały wiele oryginalnych dzieł (plafony, obrazy, kamienne portale), które po wielokrotnych przebudowach pełnią dziś funkcję muzealną – stanowią „skrzynię” dla zabytków XVI–XVIII w. Od 1953 r. budynek mieści Nadbałtyckie Centrum Kultury; na parterze dostępna jest księgarnia i restauracja. Ratusz zachował się niemal w całości po II wojnie światowej, dzięki czemu zwiedzający mogą zobaczyć oryginalną, renesansową przestrzeń.

Wielki Młyn

Na Wyspie Młyńskiej, tuż obok ratusza, stoi Wielki Młyn – jeden z największych średniowiecznych kompleksów przemysłowych Europy. Jego początki sięgają połowy XIV w., kiedy Krzyżacy wznosili kolejno młyny, piekarnie i spichlerze. Nazwa „Wielki” wynika z jego imponującego rozmiaru – napędzany był 12 kołami młyńskimi, z ośmioma kondygnacjami, zdolny do przemielenia rocznie tysięcy ton zboża. W XIX w. wprowadzono turbiny wodne i dostosowano obiekt do produkcji przemysłowej.

Po II wojnie budynek został odbudowany i pełnił różnorodne funkcje – od dyskoteki, targowiska, przez dom handlowy, aż po obecne muzeum bursztynu (od 2016 r., oddział Muzeum Gdańska). W zbiorach znajduje się m.in. największa bryła bursztynu świata (ok. 68 kg, Sumatra) oraz unikatowy różaniec z krypty św. Mikołaja. Znajdujące się tu ekspozycje prezentują ponad tysiąc eksponatów – m.in. bursztynową rzeźbę szachową z XVII w.

Kościół św. Katarzyny

Kościół św. Katarzyny, najstarszy parafialny kościół Gdańska, ma swój początek w XIII w. Gotycka świątynia była wielokrotnie niszczona – m.in. przez piorun w 1905 r., który spowodował pożar więźby dachu i utratę carillonu z 50 dzwonami. Odbudowy kontynuowano po II wojnie. W pomieszczeniu wieży funkcjonuje dziś Muzeum Nauki Gdańskiej, dawniej Muzeum Zegarów Wieżowych.

W kościele pochowany jest m.in. Jan Heweliusz – w tym kontekście świątynia posiada znaczenie naukowe i historyczne. Carillon został skomponowany ponownie, a wieża jest punktem widokowym. Przy świątyni działa także centrum kulturalno-oświatowe.

Kościół św. Brygidy

Kościół św. Brygidy, choć nie tak imponujący architektonicznie jak Mariacki, odgrywa kluczową rolę we współczesnej historii Gdańska. W okresie stanu wojennego był miejscem wsparcia dla członków „Solidarności” – oferował schronienie i duszpasterstwo. Wewnątrz warto zwrócić uwagę na barokowy ołtarz z bursztynu oraz kryptę czaszek. Świątynia stanowi punkt pamięci społecznej, symbol oporu wobec opresji, łącząc wartości duchowe z historycznym doświadczeniem mieszkańców.

Muzeum Poczty Polskiej

Budynek Miejskiej Poczty Polskiej przy Placu Obrońców Poczty Polskiej to miejsce pamięci bohaterskiej obrony gdańskich pocztowców we wrześniu 1939 r. W ciągu kilku dni bronili się gwałtownie atakowanego budynku przed niemiecką agresją. Budynek przetrwał i od 1979 r. pełni funkcję muzeum. Muzeum prezentuje dokumenty, wspomnienia i rekwizyty związane z tamtym dramatycznym wydarzeniem – symbolicznie wciąż widoczne są ślady ostrzału i fragmenty oryginalnej fasady. Obok stoi Pomnik Obrońców Poczty – miejsce uroczystości rocznicowych i edukacji historycznej.

Stare Miasto Gdańska, mimo że mniejsze i mniej spektakularne niż Główne Miasto, oferuje wyjątkową perspektywę historii miejskiej – od średniowiecza, poprzez epokę nowożytną, po najnowsze dzieje. Pięć zaprezentowanych obiektów – Ratusz Staromiejski, Wielki Młyn, kościoły św. Katarzyny i św. Brygidy oraz Muzeum Pocztowe – tworzy zwartą opowieść o architekturze, gospodarce, wierze i oporze społecznym. Warto je odwiedzić, by zrozumieć rozwój Gdańska jako miasta hanzeatyckiego, ośrodka przemysłu, kultury i politycznego oporu. Każde z tych miejsc zachowało autentyczne elementy swojej historii – ocalone piwnice ratusza, bursztyny z młyna, dzwony św. Katarzyny, buryzjowe ołtarze i pamiątki obrony Poczty – co sprawia, że są nie tyle rekonstrukcjami, co żywymi reliktami przeszłości Gdańska.

Jeśli chcesz lepiej poznać tę najstarszą część Gdańska skorzystaj z kilkugodzinnej wycieczki po Starym Mieście w Gdańsku z przewodnikiem organizowanej przez Pomorskie Tours.

Artykuł promocyjny.